TỔNG QUAN VỀ CÁC LOẠI SỢI TRONG NGÀNH CÔNG NGHIỆP DỆT MAY
SỢI NHÂN TẠO
Polyester (PES)
Polyester là một loại sợi tổng hợp với thành phần cấu tạo đặc trưng là ethylene (nguồn gốc từ dầu mỏ). Quá trình hóa học tạo ra các polyester hoàn chỉnh được gọi là quá trình trùng hợp. Có bốn dạng sợi polyester cơ bản là sợi xơ, sợi tơ, sợi thô, và sợi bông.
Polyester được ứng dụng nhiều trong ngành công nghiệp để sản xuất các loại sản phẩm như quần áo, đồ nội thất gia dụng, vải công nghiệp, vật liệu cách điện… Sợi Polyester có nhiều ưu thế hơn khi so sánh với các loại sợi truyền thống là không hút ẩm, nhưng hấp thụ dầu. Chính những đặc tính này làm cho Polyester trở thành một loại vải hoàn hảo đối với những ứng dụng chống nước, chống bụi và chống cháy. Khả năng hấp thụ thấp của Polyester giúp nó tự chống lại các vết bẩn một cách tự nhiên. Vải Polyester không bị co khi giặt, chống nhăn và chống kéo dãn. Nó cũng dễ dàng được nhuộm màu và không bị hủy hoại bởi nấm mốc. Vải Polyester là vật liệu cách nhiệt hiệu quả, do đó nó được dung để sản xuất gối, chăn, áo khoác ngoài và túi ngủ.
Polyester Partially Oriented Yarn (Polyester POY)
Sợi Polyester Partially Oriented Yarn, thường được gọi là Polyester POY là dạng chính của sợi Polyester. Nó còn được gọi là sợi Polyester Pre-Oriented Yarn. Đây là dạng sợi đầu tiên được tạo ra trực tiếp bằng cách kéo sợi Polyester. Polyester POY chủ yếu được sử dụng để sản xuất sợi kết cấu. Polyester POY có thể có sẵn trong hai ánh: Semi Dull (Bóng mờ) & Bright (Bóng sáng). Công nghệ nhuộm Dope được sử dụng để tạo ra POY màu. Polyester POY chủ yếu có sẵn trong đóng gói theo hình nón theo yêu cầu của khách hàng.
Polyester Drawn Textured Yarn (Polyester DTY)
Drawn Textured Yarn (DTY) được hình thành khi kéo và xoắn Polyester POY cùng một lúc. Sợi DTY chủ yếu được sử dụng như một phần của dệt và đan các loại vải để may quần áo, trang trí nhà cửa, bọc ghế, túi xách và nhiều thứ khác nhau. Sợi DTY có thể ở dạng Semi Dull (Bóng mờ) hoặc Bright (Bóng sáng) hoặc Triloble Bright (Bóng chiếu) tùy thuộc vào loại sợi.
Đặc tính kỹ thuật của sợi DTY có thể được mô tả theo một số cách để làm cho sợi phù hợp với những công dụng to lớn của nó. Các kỹ thuật gia nhiệt khác nhau có thể được sử dụng để tạo ra bộ sợi cho mục đích sử dụng cụ thể – 1 Heater DTY thường dùng cho sợi len và co giãn hơn khi so sánh với DTY với 2 Heater. Ngoài ra, sợi DTY có thể được tạo ra với sự kết hợp của nhiều điểm chập (Intermingle points) – có thể là không chập (Non-Intermingle-NIM) có 0 – 10 nút/mét hoặc bán chập (Semi-Intermingle-SIM) có 40 – 50 nút/mét hoặc chập cao (High-Intermingle- HIM) có 100 – 120 nút/mét. Các nút thắt này không thực sự được giữ chặt khi hai sợi bị đứt nhưng chúng là các nút thắt được tạo ra bởi áp suất nóng. Những nút này còn được gọi là sợi chập, là sự thay thế cho các sợi xoắn nhẹ. Sợi Polyester DTY cũng có thể bị xoắn tới độ xoắn cao như 1500 TPM hoặc 4000 TPM (xoắn trên mét). Sợi xoắn như vậy cũng có thể được thiết lập nhiệt để làm cho sợi được xoắn vĩnh viễn. Catonic DTY là một biến thể khác của Polyester DTY, chủ yếu được sử dụng để dệt chăn. Catonic DTY được sản xuất bằng Catonic PET Chips.
Sợi DTY Polyester cũng có thể thu được bằng các màu khác nhau bằng công nghệ nhuộm dope hoặc nhuộm truyền thống. Công nghệ nhuộm DTY thường được đóng gói trên các cuộn giấy mặc dù DTY thô trắng sẽ được sử dụng để nhuộm được đóng gói lỏng lẻo trên ống nhựa đục lỗ để tất cả các sợi có thể được nhuộm một cách hiệu quả khi nhúng xuống màu.
Polyester Fully Drawn Yarn (Polyester FDY)
Polyester FDY là tên viết tắt của Polyester Complete Drawn Yarn. Nó còn được gọi là Sợi Polyester Filament (PFY) hoặc sợi Spin Draw (SDY). FDY chủ yếu được sử dụng làm sợi ngang hoặc dệt trong sản xuất vải. FDY có thể được dệt kim hoặc dệt bằng bất kỳ sợi tơ nào khác để có được các loại vải khác nhau. Nó chủ yếu được sử dụng trong Vải trang trí nội thất gia đình, Vải thời trang, Vải denim, Khăn tắm và các loại khác. Sợi chủ yếu có sẵn trong 3 ánh – Semi-dull Bóng mờ(SD), Bright Bóng sáng (BR) có tiết diện tròn & Triloble Bright Bong chiếu (TBR) có hình tam giác mặt cắt ngang
Sợi filament có ánh sáng ba chiều được sử dụng rộng rãi trong việc làm rèm cửa, ga trải giường và thảm. FDY có sẵn trong nhuộm trắng cũng như nhuộm. Sợi Dope FDY nhộm có thể được sử dụng để tạo ra vải màu trực tiếp thay vì làm vải bằng FDY Raw-trắng trước & sau đó nhuộm nó. Catonic FDY là một biến thể khác của sợi Filament. Sợi Catonic FDY được làm từ Catonic PET Chips
Polyamide (PA) – Nylon
Nylon có tên hoá học Polyhexamethylen adipin acid amide là loại sợi nhân tạo đầu tiên được sản xuất ra từ Carbon, nước và không khí.
Nylon về bản chất là một loại nhựa có nguồn gốc từ dầu thô, sau khi trải qua một quá trình hóa học chuyên sâu sẽ tạo ra chất liệu sợi mạnh mẽ có khả năng co giãn tốt sau đó tại thành các loại vải.
Nylon còn có tên gọi khác là polyamide, được chế tạo ra từ các hóa chất trong phản ứng carbon có trong than và dầu thô ở môi trường áp suất cao và được làm nóng ở nhiệt độ lớn. Phản ứng tạo ra nylon được gọi là phản ứng trùng hợp ngưng tụ để tạo ra một loại polymer lớn dưới dạng một tấm nylon.
Vải nylon là loại vải đầu tiên trên thế giới được làm hoàn toàn trong phòng thí nghiệm. Loại vải này có đầy đủ các đặc tính mong muốn như độ đàn hồi cùng độ bền. Tuy nhiên quá trình sản xuất chất liệu này lại vô cùng phức tạp.
Polypropylen (PP)
Polypropylen là một loại polymer là sản phẩm của phản ứng trùng hợp Propylen.
Polypropylen có tính bền cơ học cao (bền xé và bền kéo đứt), khá cứng vững, không mềm dẻo như PE, không bị kéo giãn dài do đó được chế tạo thành sợi. Đặc biệt khả năng bị xé rách dễ dàng khi có một vết cắt hoặc một vết thủng nhỏ. PolyPropylen trong suốt, độ bóng bề mặt cao cho khả năng in ấn cao, nét in rõ. PP chịu được nhiệt độ cao hơn 100oC, có tính chất chống thấm oxy, hơi nước, dầu mỡ và các khí khác.
Với đặc tính trên, PP được dùng làm bao bì một lớp chứa đựng bảo quản thực phẩm, lương thực, ngũ cốc. PP cũng được sản xuất dạng màng phủ ngoài đối với màng nhiều lớp để tăng tính chống thấm khí, hơi nước, tạo khả năng in ấn cao, và dễ xé rách để mở bao bì (do có tạo sẵn một vết đứt) và tạo độ bóng cao cho bao bì.
Polyetylen (PE)
Polyetylen là một hợp chất hữu cơ (poly) gồm nhiều nhóm etylen (C2H4) liên kết nhau. Polyetylen màu trắng, hơi trong, không dẫn điện và không dẫn nhiệt, không cho nước và khí thấm qua.
Polyetylen không tác dụng với các dung dịch axít, kiềm, thuốc tím và nước brom. Ở nhiệt độ cao hơn 70oC PE hòa tan kém trong các dung môi như toluen, xilen, amilacetat, tricloetylen, dầu thông, dầu khoáng… Dù ở nhiệt độ cao, PE cũng không thể hòa tan trong nước, trong các loại rượu béo, aceton, ête etylic, glicerin và các loại dầu thảo mộc.
Elastane (EL) – Spandex
Elastane, vùng bắc Mỹ người ta gọi là Spandex, tại các quốc gia khác được gọi là Elastane, là sợi nhân tạo. Elastane là một khối co-polymer bao gồm Polyurethane và Polyethylene glycol. Các đơn vị urethane tạo thành các đoạn đơ, dãn xếp thành hàng kết nối với nhau bằng lực hóa trị để tạo thành loại sợi này.
Elastane có đặc tính là khả năng kéo dãn cao; từ 500 đến 700%, giữ hình dạng lâu dài, ít thấm hơi ẩm, không tích điện, không tạo xơ hay thắt nút trên bề mặt, nhẹ, trơn và dễ nhuộm. Loại sợi này có độ co dãn cao, tượng tự như cao su nhưng chắc và bền hơn.
Với những đặc tính trên Elastane được dùng làm quần áo có độ co dãn cao hoặc vừa vặn ôm lấy cơ thể. Các loại này thường là quần áo thể dục thể thao, quần áo chống nắng, đồ lót, vớ tất, quần áo tắm… Để thoải mái hơn người ta thường trộn lẫn sợi Elastane với các loại sợi khác (thí dụ 80% Polyamide (Nylon) và 20% Elastane) để cho ra sản phẩm thích hợp.
CÁC LOẠI SỢI TỰ NHIÊN
Sợi bông – cotton
Sợi bông được làm từ cây sợi bông – một giống cây trồng rất lâu đời. Trong ngành may mặc và chế biến người ta phân biệt các loại bông trước tiên theo chiều dài của sợi, sau đó đến mùi, màu và độ sạch của cuộn sợi. Sợi bông càng dài thì càng có chất lượng cao.
Sợi bông là loại sợi thiên nhiên có khả năng hút/ thấm nước rất cao; sợi bông có thể thấm nước đến 65% so với trọng lượng. Sợi bông có khuynh hướng dính bẩn và dính dầu mỡ, dù vậy có thể giặt sạch được. Sợi bông thân thiện với da người (không làm ngứa) và không tạo ra các nguy cơ dị ứng việc khiến cho sợi bông trở thành nguyên liệu quan trọng trong ngành dệt may.
Sợi bông không hòa tan trong nước, khi ẩm hoặc ướt sẽ dẻo dai hơn khi khô ráo. Sợi bông bền đối với chất kềm, nhưng không bền đối với acid và có thể bị vi sinh vật phân hủy. Dù vậy khả năng chịu được mối mọt và các côn trùng khác rất cao. Sợi bông dễ cháy nhưng có thể nấu trong nước sôi để tiệt trùng.
Công dụng chính của sợi bông là việc ứng dụng trong ngành may mặc. Ngoài ra, sợi bông còn được dùng làm thành phần trong các chất liệu tổng hợp.
Sợi len – wool
Len hay sợi len là một loại sợi dệt thu được từ lông cừu và một số loài động vật khác, như dê, lạc đà… Len cung cấp nguyên liệu để dệt, đan, chế tạo các loại áo len là mặt hàng áo giữ ấm thông dụng trên thế giới, nhất là những nước có khí hậu lạnh. Len có một số phụ phẩm có nguyền gốc từ tóc hoặc da lông, len có khả năng đàn hồi và giữ không khí và giữ nhiệt tốt. Len bị đốt cháy ở nhiệt độ cao hơn bông và một số sợi tổng hợp.
Người ta sản xuất len bằng dụng cụ quay các sợi lông cừu lại với nhau hay bện lại thành một liên kết sợi. Chất lượng của len được xác định bởi đường kính sợi, quá trình uốn, năng suất, màu sắc, và độ bền trong đó đường kính sợi là chất lượng quan trọng nhất để xác định đặc tính và giá cả.
Lụa – Tơ tằm
Có 4 loại tơ tằm tự nhiên, tơ của tằm dâu là loại được sản xuất nhiều chiếm 95% sản lượng trên thế giới. Sợi tơ tằm được tôn vinh là “Nữ Hoàng” của ngành dệt mặc dù sản lượng sợi tơ sản xuất ra thấp hơn nhiều so với các loại sợi khác như: bông, đay, gai… nhưng nó vẫn chiếm vị trí quan trọng trong ngành dệt, nó tô đậm màu sắc hàng đầu thế giới về mốt thời trang tơ tằm.
Đặc điểm chủ yếu của tơ là chiều dài tơ đơn và độ mảnh tơ. Sợi tơ có thể hút ẩm, bị ảnh hưởng bởi nước nóng, axit, bazơ, muối kim loại, chất nhuộm màu. Mặt cắt ngang sợi tơ có hình dạng tam giác với các góc tròn. Vì có hình dạng tam giác nên ánh sáng có thể rọi vào ở nhiều góc độ khác nhau, sợi tơ có vẻ óng ánh tự nhiên.
Lụa là một loại vải mịn, mỏng được dệt bằng tơ. Loại lụa tốt nhất được dệt từ tơ tằm. Người cầm có thể cảm nhận được vẻ mịn và mượt mà của lụa không giống như các loại vải dệt từ sợi nhân tạo. Quần áo bằng lụa rất thích hợp với thời tiết nóng và hoạt động nhiều vì lụa dễ thấm mồ hôi. Quần áo lụa cũng thích hợp cho thời tiết lạnh vì lụa dẫn nhiệt kém làm cho người mặc ấm hơn.
